5.SINIF FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
F.5.1. Güneş, Dünya ve Ay / Dünya ve Evren
Bu ünitede öğrencilerin; Güneş ve Ay’ın temel özelliklerini, şekillerini, boyutlarını ve yapılarını tanıyıp kavramaları;
Güneş’in dönme hareketini kavramaları; Ay’ın dönme ve dolanma hareketlerini kavramaları; Dünya ve
Ay arasında hareket ilişkisine bağlı olarak Ay’ın evrelerinin meydana geldiğini açıklamaları; Güneş, Dünya ve
Ay’ın birbirlerine göre hareketlerini kavramları; Dünya’da görülen yıkıcı doğa olayları hakkında bilgi ve beceriler
kazanmaları hedeflenmektedir.
F.5.1.1. Güneş’in Yapısı ve Özellikleri
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Güneş’in yapısı ve dönme hareketi
F.5.1.1.1. Güneş’in özelliklerini açıklar.
a. Güneş’in geometrik şekline değinilir.
b. Güneş’in de Dünya gibi katmanlardan oluştuğuna değinilir ancak katmanların yapısından
bahsedilmez.
c. Güneş’in dönme hareketi yaptığı belirtilir.
F.5.1.1.2. Güneş’in büyüklüğünü Dünya’nın büyüklüğüyle karşılaştıracak şekilde model hazırlar.
F.5.1.2. Ay’ın Yapısı ve Özellikleri
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Ay’ın yapısı
F.5.1.2.1. Ay’ın özelliklerini açıklar.
a. Ay’ın büyüklüğü belirtilir.
b. Ay’ın geometrik şekline değinilir.
c. Ay’ın yüzey yapısı hakkında bilgi verilir.
ç. Ay’ın atmosferinden bahsedilir.
F.5.1.2.2. Ay’da canlıların yaşayabileceğine yönelik ürettiği fikirleri tartışır.
F.5.1.3. Ay’ın Hareketleri ve Evreleri
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Dönme hareketleri ve sonuçları, dolanma hareketleri ve sonuçları, Ay’ın evreleri
F.5.1.3.1. Ay’ın dönme ve dolanma hareketlerini açıklar.
a. Ay’ın dönme hareketi yaptığı belirtilir.
b. Ay’ın dolanma hareketi yaptığı belirtilir.
c. Zaman dilimi olarak ay kavramına değinilir.
F.5.1.3.2. Ay’ın evreleri ile Ay’ın Dünya etrafındaki dolanma hareketi arasındaki ilişkiyi açıklar.
a. Ay’ın ana ve ara evreleri arasındaki farkı / farkları belirtilir.
b. Evrelerin oluş sırasına bağlı olarak isimleri belirtilir.
c. Ay’ın iki ana evresi arasında geçen sürenin bir hafta olduğu belirtilir.
F.5.1.4. Güneş, Dünya ve Ay
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Güneş, Dünya ve Ay’ın birbirlerine göre hareketleri
F.5.1.4.1. Güneş, Dünya ve Ay’ın birbirlerine göre hareketlerini temsil eden bir model hazırlar.
a. Ay’ın Dünya etrafında dolanma yönü belirtilir.
b. Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanma yönü belirtilir.
c. Dünya’dan bakıldığında Ay’ın hep aynı yüzünün görüldüğü belirtilir.
F.5.2. Canlılar Dünyası / Canlılar ve Yaşam
Bu ünitede öğrencilerin; canlıları, benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırması, mikroskobu, mikroskobik
canlıları, mantarları, bitkileri, hayvanları tanımasına yönelik bilgi ve beceriler kazanması amaçlanmaktadır.
F.5.2.1. Canlıları Tanıyalım
Önerilen Süre: 12 ders saati
Konu / Kavramlar: Canlıların benzerlik ve farklılıkları, mikroskobik canlılar, mantarlar, bitkiler, hayvanlar, mikroskop,
hijyen, güvenlik tedbirleri
F.5.2.1.1. Canlılara örnekler vererek benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırır.
a. Canlılar; bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve mikroskobik canlılar olarak sınıflandırılır.
b. Canlıların sınıflandırılmasında sistematik terimlerin (alem, cins, tür vb.) kullanımından kaçınılır.
c. Mikroskobik canlılar (bakteriler, amip, öglena ve paramesyum) ve şapkalı mantarlara örnekler verilir,
ancak yapısal ayrıntısına girilmez.
ç. Mikroskop yardımı ile mikroskobik canlıların varlığını gözlemler.
d. Zehirli mantarların yenilmemesi konusunda uyarı yapılır.
F.5.3. Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünme / Fiziksel Olaylar
Bu ünitede öğrencilerin; doğada var olan çeşitli kuvvetleri tanıyarak kuvvetin büyüklüğünün dinamometre ile
nasıl ölçüldüğünü keşfetmeleri; farklı yüzey / ortamlarda sürtünme kuvvetinin harekete olan etkisini gözlemlemeleri
ve sürtünme kuvvetinin günlük yaşantımızdaki yeri ve öneminden haberdar olmaları; ayrıca sürtünme kuvvetinin
arttırılması ve azaltılmasına yönelik öğrendiği bilgilerden sonra, kendi fikirlerini ileri sürebilme becerileri
ortaya koymaları, böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme becerisi kazanmaları amaçlanmaktadır.
F.5.3.1. Kuvvetin Ölçülmesi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Kuvvetin büyüklüğünün ölçülmesi, kuvvet birimi
F.5.3.1.1. Kuvvetin büyüklüğünü dinamometre ile ölçer.
Kuvvet birimi olarak Newton (N) kullanılır.
F.5.3.1.2. Basit araç gereçler kullanarak bir dinamometre modeli tasarlar.
F.5.3.2. Sürtünme Kuvveti
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Sürtünme kuvvetinin kaygan ve pürüzlü yüzeylerdeki uygulamaları, sürtünme kuvvetinin
günlük yaşamdaki uygulamaları
F.5.3.2.1. Sürtünme kuvvetine günlük yaşamdan örnekler verir.
F.5.3.2.2. Sürtünme kuvvetinin çeşitli ortamlarda harekete etkisini deneyerek keşfeder.
Sürtünme kuvvetinin, pürüzlü ve kaygan yüzeylerde harekete etkisi ile ilgili deneyler yapılır.
F.5.3.2.3. Günlük yaşamda sürtünmeyi artırma veya azaltmaya yönelik yeni fikirler üretir.
F.5.4. Madde ve Değişim / Madde ve Doğası
Bu ünitede öğrencilerin; maddenin hâl değiştirmesi sürecinde oluşan erime, donma, kaynama, yoğunlaşma
(yoğuşma), buharlaşma, süblimleşme ve kırağılaşma olaylarını ısı alınıp verilmesi temelinde açıklamaları ve
erime, donma ve kaynama noktalarını kullanarak saf maddeleri ayırt etmeleri amaçlanmaktadır. Ayrıca öğrencilerin,
ısı ve sıcaklık kavramları arasındaki temel farkları kavrayarak ısınma ve soğuma esnasında maddelerde
meydana gelen genleşme ve büzülme olaylarını açıklamaları amaçlanmaktadır.
F.5.4.1. Maddenin Hâl Değişimi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Erime, donma, kaynama, yoğunlaşma (yoğuşma), buharlaşma, süblimleşme, kırağılaşma
F.5.4.1.1. Maddelerin ısı etkisiyle hâl değiştirebileceğine yönelik yaptığı deneylerden elde ettiği verilere dayalı
çıkarımlarda bulunur.
Sıvıların her sıcaklıkta buharlaştığı fakat belirli sıcaklıkta kaynadığı belirtilerek buharlaşma ve kaynama
arasındaki temel fark açıklanır.
F.5.4.2. Maddenin Ayırt Edici Özellikleri
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Erime ve donma noktası, kaynama noktası
F.5.4.2.1. Yaptığı deneyler sonucunda saf maddelerin erime, donma, kaynama noktalarını belirler.
Erime, donma, kaynama noktalarının ayırt edici özellikler olduğu vurgulanır.
F.5.4.3. Isı ve Sıcaklık
Önerilen Süre: 7 ders saati
Konu / Kavramlar: Isı, sıcaklık, ısı alışverişi
F.5.4.3.1. Isı ve sıcaklık arasındaki temel farkları açıklar.
F.5.4.3.2. Sıcaklığı farklı olan sıvıların karıştırılması sonucu ısı alışverişi olduğuna yönelik deneyler yaparak sonuçlarını
yorumlar.
F.5.4.4. Isı Maddeleri Etkiler
Önerilen Süre: 7 ders saati
Konu / Kavramlar: Genleşme, büzülme
F.5.4.4.1. Isı etkisiyle maddelerin genleşip büzüleceğine yönelik deneyler yaparak deneylerin sonuçlarını tartışır.
F.5.4.4.2. Günlük yaşamdan örnekleri genleşme ve büzülme olayları ile ilişkilendirir.
F.5.5. Işığın Yayılması / Fiziksel Olaylar
Bu ünitede öğrencilerin; ışığın farklı ortamlarda nasıl yayıldığını keşfetmeleri, ışığın doğrusal bir yol ile yayıldığını
kavramaları ve bu durumu basit ışın çizimleriyle göstermeleri, ışığın yansıma şekillerini kavramaları, maddeleri
ışık geçirgenliğine göre sınıflandırma becerisi göstermeleri, tam gölgenin nasıl oluştuğunu tahmin etmeleri
ve cisimlerin tam gölge boylarını etkileyen faktörleri keşfetmeleri amaçlanmaktadır.
F.5.5.1. Işığın Yayılması
Önerilen Süre : 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Işığın yayılması
F.5.5.1.1. Bir kaynaktan çıkan ışığın her yönde ve doğrusal bir yol izlediğini gözlemleyerek çizimle gösterir.
F.5.5.2. Işığın Yansıması
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Düzgün yansıma, dağınık yansıma, gelen ışın, yansıyan ışın, yüzey normali
F.5.5.2.1. Işığın düzgün ve pürüzlü yüzeylerdeki yansımalarını gözlemleyerek çizimle gösterir.
F.5.5.2.2. Işığın yansımasında gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali arasındaki ilişkiyi açıklar.
F.5.5.3. Işığın Maddeyle Karşılaşması
Önerilen Süre : 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Saydam maddeler, yarı saydam maddeler, saydam olmayan maddeler
F.5.5.3.1. Maddeleri, ışığı geçirme durumlarına göre sınıflandırır.
F.5.5.4. Tam Gölge
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Tam gölge, tam gölgeyi etkileyen değişkenler
F.5.5.4.1. Tam gölgenin nasıl oluştuğunu gözlemleyerek basit ışın çizimleri ile gösterir.
Yarı gölge konusuna girilmez.
F.5.5.4.2. Tam gölgeyi etkileyen değişkenlerin neler olduğunu deneyerek keşfeder.
Tam gölge oluşumunda sadece cismin ve ışık kaynağının konumları ile gölgenin büyüklüğü arasındaki
ilişki üzerinde durulur.
F.5.6. İnsan ve Çevre / Canlılar ve Yaşam
Bu ünitede öğrencilerin; çevre sorunlarının neden ve sonuçlarını sorgulayabilmeleri, biyoçeşitlilik, nesli tükenen
ve tükenme tehlikesi olan canlıları ve bu canlı türlerini korumak için yapılması gerekenleri, insan faaliyetleri
sonucu oluşan çevre sorunlarına karşı duyarlılık ve bu sorunların çözümüne yönelik bilgi ve beceriler kazanmaları
amaçlanmaktadır.
F.5.6.1. Biyoçeşitlilik
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Biyoçeşitlilik, doğal yaşam, nesli tükenen canlılar, habitat, ekosistem
F.5.6.1.1. Biyoçeşitliliğin doğal yaşam için önemini sorgular.
Ülkemizde ve Dünya,da nesli tükenen veya tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan bitki ve hayvanlara
örnekler verir.
F.5.6.1.2. Biyoçeşitliliği tehdit eden faktörleri, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.
F.5.6.2. İnsan ve Çevre İlişkisi
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Çevre kirliliği, çevreyi koruma ve güzelleştirme, insan-çevre etkileşimi (insanın çevreye etkisi),
yerel ve küresel çevre sorunları
F.5.6.2.1. İnsan ve çevre arasındaki etkileşimin önemini ifade eder.
Çevre kirliliğinin insanların sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine değinilir.
F.5.6.2.2. Yakın çevresindeki veya ülkemizdeki bir çevre sorununun çözümüne ilişkin öneriler sunar.
F.5.6.2.3. İnsan faaliyetleri sonucunda gelecekte oluşabilecek çevre sorunlarına yönelik çıkarımda bulunur.
F.5.6.2.4. İnsan-çevre etkileşiminde yarar ve zarar durumlarını örnekler üzerinde tartışır.
F.5.6.3. Yıkıcı Doğa Olayları
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Yıkıcı doğa olayları ve korunma yolları
F.5.6.3.1. Doğal süreçlerin neden olduğu yıkıcı doğa olaylarını açıklar.
Depremler, volkanik patlamalar, seller, heyelanlar, hortum, kasırgalara ayrıntıya girilmeden değinilir.
F.5.6.3.2. Yıkıcı doğa olaylarından korunma yollarını ifade eder
F.5.7. Elektrik Devre Elemanları / Fiziksel Olaylar
Bu ünitede öğrencilerin; farklı elektrik devrelerindeki pil ve lamba sayısını değiştirerek bu değişimin devre
üzerindeki etkilerini keşfetmeleri, devre elemanlarını sembollerle göstererek devre şeması çizmeleri, devre şemalarının
ortak bilimsel dil açısından önemini kavramaları, çizdikleri devreleri kurmaları ve çalıştırmaları amaçlanmaktadır.
F.5.7.1. Devre Elemanlarının Sembollerle Gösterimi ve Devre Şemaları
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Devre elemanlarının sembolleri, devre şemaları
F.5.7.1.1. Bir elektrik devresindeki elemanları sembolleriyle gösterir.
Devre sembollerinin ortak bilimsel dil açısından önemi belirtilir.
F.5.7.1.2. Çizdiği elektrik devresinin şemasını kurar.
F.5.7.2. Basit Bir Elektrik Devresinde Lamba Parlaklığını Etkileyen Değişkenler
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Pil sayısı, lamba sayısı
F.5.7.2.1. Bir elektrik devresindeki ampul parlaklığını etkileyen değişkenlerin neler olduğunu tahmin ederek tahminlerini
test eder.
a. Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişken kavram grupları, örneklerle açıklanır.
b. Bağımsız değişken olarak pil sayısı ve ampul sayısı dikkate alınır.
c. Paralel bağlamaya girilmez.
