İNDİR

HAVA OLAYLARI 

1. Havanın Yapısı ve Hava Olayları

Sıcaklık, basınç ve nem hava olaylarını etkiler.

Nem: Havadaki su buharına nem denir. Terleme ve buharlaşma havadaki nem oranını artırır. Yaz aylarında deniz ve göl kenarlarındaki şehirlerde nem oranı yüksektir.

Basınç: Havadaki gaz moleküllerinin birbirine çarpması sonucu basınç oluşur. Sıcaklık arttıkça gaz molekülleri arasındaki uzaklık artar ve taneciklerin birbirine çarpması azalır. Böylece basınç azalır. Hava sıcaklığının arttığı yerlerde alçak basınç alanı, azaldığı yerlerde ise yüksek basınç alanı oluşur.

Yağış: Havanın yapısındaki nemin sıcaklık ve basınç gibi etkenlerle yeryüzüne düşmesine yağış denir. Yağışlar alçak basınç alanlarında oluşur.

Rüzgâr: Yüksek basınç alanındaki havanın alçak basınç alanına akması ile oluşur.

Hortumlar ve Kasırgalar: Sıcak hava alanlarında hızlı bir şekilde kendi ekseni etrafında dönen rüzgârların en küçüğüne şeytan kulesi, ortancasına hortum, en büyüğü ve en kuvvetlisine ise kasırga denir.

Aşağısında sıcak ve nemli hava, yukarısında ise soğuk ve kuru hava bulunan yüzeyler üzerinde meydana gelen hortumlar, soğuk hava ile sıcak havanın dar bir alanda aniden yer değiştirmesi ile oluşur.

Kasırgalar ise sadece suyun sıcak ve havanın nemli olduğu tropikal okyanuslarda oluşur. Bir kasırganın oluşabilmesi için öncelikle okyanus suyunun sıcaklığının en az 27 ^oC’a ulaşması gerekir. Bu sıcaklığa ulaşıldığında fırtına patlar. Fırtınanın kasırga sayılması için rüzgârın en az 118 km/h’lik bir sürate ulaşması gerekir.

Yağmur: Havadaki nem, sıcaklığın düşmesi sonucu minik su damlacıklarından oluşan bulutları oluşturur. Minik damlacıklar birleşerek ağırlığını taşıyamaz hâle geldiğinde yağmur olarak yeryüzüne düşer.

Kar: Bulutların yapısındaki su damlacıkları sıfırın altındaki sıcaklıklarda buz kristallerini dönüşür. Buz kristalleri birleşerek kar kristallerini oluşturur.

Dolu: Basınç farklılığı nedeniyle dikey doğrultuda aniden yükselen hava hareketleri sonucunda, havanın içindeki soğumuş su damlacıkları ani bir şekilde donarak buz küreleri hâline gelir.

Sis: Yere yakın su buharının yoğuşması sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıklarıdır.

Çiy: Havadaki su buharının yoğuşarak ağaç yaprakları, arabalar vb. üzerinde oluşturduğu su damlacıklarıdır.

Kırağı: Havadaki nemin, sıcaklığın sıfırın altında olduğu zamanlarda yeryüzündeki soğuk yüzeylere çarparak sıvı hâle geçmeden doğrudan katı hâldeki buza dönüşmesiyle oluşur.

2. Hava Olaylarının Yeryüzü Şekillerine Etkisi

• Rüzgâr ve yağmurun toprağı aşındırması sonucu peri bacaları oluşur.

• Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı nedeniyle oluşan genleşme ve büzülme sonucu, kayaçlar parçalanır ve kum oluşur.
• Yağmur ve suyun toprağı taşımasıyla oluşan erozyon; dağların aşınmasına, nehir yataklarında biriktirdiği toprakla delta ovalarının oluşmasına neden olur.

3. Hava Tahmininin Önemi

Atmosferde meydana gelen sıcaklık değişimlerini ve buna bağlı olarak oluşan hava olaylarını inceleyip, hava tahmini yapan bilim dalına meteoroloji, bu bilimle uğraşan bilim insanlarına meteorolog denir.

• Hava tahminleri; kara, hava ve deniz ulaşımının planlanması açısından önemlidir.
• Hava tahminleri; tarımla uğraşanların işlerini planlamasını kolaylaştırır.
• Hava tahminleri; muhtemel sel felaketlerine karşı önlem alınmasını sağlar.
• Hava tahminleri; aşırı sıcaklıktan kaynaklanan kalp ve tansiyon hastalarının gerekli önlemleri almasını sağlar.

Mevsimler ve İklim Özet-17

C) MEVSİMLERİN OLUŞUMU

Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi sonucu gece ve gündüz, Güneş etrafında dönmesi sonucu mevsimler oluşur.

Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması, her iki yarı kürede de bir yıl boyunca farklı mevsimleri meydana getirir. Güneş ışınlarının dik olarak ulaştığı yarım kürede yaz mevsimi yaşanırken, eğik olarak ulaştığı yarım kürede ise kış mevsimi yaşanır.

D) İKLİM

Bir yerde uzun süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına iklim denir.

1. İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark

İklimlerin özelliklerini inceleyen bilim dalına klimatoloji(iklim bilimi), bu alanda çalışan bilim insanlarına klimatolog(iklim bilimci) denir.

2. Küresel İklim Değişikliği

İklimlerin yapısında meydana gelen küresel çaptaki değişimlere küresel iklim değişikliği denir.

Atmosferde birikerek, Güneş ışınlarının tekrar uzaya yansımasını engelleyen atık gazlara sera gazları denir. Bu olaya sera etkisi denir. Sera etkisi, küresel ısınmaya neden olur.

Fosil yakıt kullanımının artması, ormanlık alanların azalması ve sanayi tesislerinin atmosfere saldığı sera gazları atmosferde var olan doğal sera etkisini kuvvetlendirmektedir. Bunun sonucunda Dünya’nın yüzey sıcaklığı artmakta ve küresel ısınma gerçekleşmektedir.

Mevsimler ve İklim Özet-17