İNDİR

ASİTLER-BAZLAR ve TUZLAR

Asitler ve Bazlar Konu Özeti 6

ASİT

• Sulu çözeltilerinde H⁺ (hidrojen iyonu) veren bileşiklere asit denir.
• Tatları ekşidir.
• Turnusol kâğıdının rengini kırmızıya çevirirler.
• Cildi tahriş ederler, yakıcıdırlar.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Asitler, metallerle tepkimeye girerek hidrojen gazı (H₂) açığa çıkarırlar.

ÖRNEK: Turunçgiller, gazlı içecekler, yoğurt, sirke, aspirin, süt, mide özsuyu(asidi) , domates, akü sıvısı, elma, domates, yağmur suyu, idrar, kahve vb….

ÖRNEK: H₃PO_{4 ,} H₂SO₄ , HNO₃, HCl, CO₂, SO₂, NO_2, CH₃COOH vb……

• H₃PO_{4 →} 3H⁺ + PO₄^-3
• H₂SO_4 → 2H⁺ + SO₄^-2
• HNO_{3 →} H⁺ + NO₃^–
• HCl _→ H⁺ + Cl^–
• CO₂ + H₂O _→  H⁺ + HCO₃^–
• CH₃COOH _→ H⁺ + CH₃COO^–

BAZ

• Sulu çözeltilerinde OH^– (hidroksit iyonu) veren bileşiklere baz denir.
• Tatları acıdır.
• Turnusol kağıdının rengini maviye çevirirler.
• Cildi tahriş ederler, yakıcıdırlar.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Ele kayganlık hissi verir.

ÖRNEK: Çikolata, mayonez, kabartma tozu, şampuan, deterjanlar, kül, cam silme sıvısı, mide ilaçları, kan, çamaşır suyu, tükürük, sabun,bağırsak içeriği vb…

ÖRNEK: LiOH,KOH, Ca(OH)₂ ,NH_3, Na₂CO₃ gibi…..

• LiOH _→ Li⁺ + OH^–
• KOH _→ K⁺ + OH^–
• Ca(OH)_{2  →} Ca⁺² + OH^–
• Na₂CO₃ + 2H₂O → 2Na⁺ + H₂CO₃ + 2OH^–
• NH₃ + H₂O _→ NH₄⁺ + OH^–

Her asidik ya da bazik madde aynı özelliği göstermez.

KUVVETLİ ASİT: Su içinde tamamen veya tamamına yakını iyonlaşabilen asitlerdir.

HClO₄, HCl, HNO₃, H₂SO₄

ZAYIF ASİT: Suda çözündüğünde az iyonlaşabilen asitlerdir.

HF, HCN, H₃PO_4, H₂CO₃,CH₃COOH

KUVVETLİ BAZ: Su içinde tamamen veya tamamına yakını iyonlaşabilen bazlardır.

NaOH, KOH, Ba(OH)₂

ZAYIF BAZ: Suda çözündüğünde az iyonlaşabilen bazlardır.

NH₃, Na₂CO₃

Asidik ve ya bazik maddelerin tanınması için kullanılan maddelere “belirteç” denir.

pH CETVELİ

Saf su temel alınarak oluşturulmuş bir cetveldir. Bu ölçek bir maddenin ne kadar asidik veya bazik özellik taşıdığının bir ölçüsüdür.

Saf suyun pH ı 7 dir ve nötr olarak adlandırılır.

SANAYİDE KULLANILAN BAZI ASİTLER

SANAYİDE KULLANILAN BAZI BAZLAR

Pek çok alanda kullanılan bu asit ve bazlara halk arasında çeşitli isimler verilmiştir. Asit ve bazlar sadece sanayide değil yiyecek, içecek ve temizlik dâhil hayatımızın her alanında varlıklarını hissettirmektedirler.

Özellikle kuvvetli asit ve bazların maddeler üzerinde olumsuz etkisi de bulunmaktadır.

• Asitlerin mermer ve metaller üzerinde,
• Bazların ise cam ve porselen eşyalar üzerinde aşındırıcı etkisi vardır.

Bu yüzden asitler cam ya da plastik kaplarda saklanır.

Kristal cam eşyaların zamanla matlaşması ve aşınması temizlik maddelerinin bazik özellik göstermesinden kaynaklanmaktadır.

Ağız sağlığımız da yediğimiz yiyeceklerin asidik olmasından etkilenir, bu sebeple bazik özellik gösteren diş macunu ile dişlerimizin korunmasını sağlayabiliriz.

Asit ve bazların olumsuz etkilerinden korunmak için onları tanımalıyız. Bilmediğimiz maddeleri koklamak ya da onların tadına bakmak tehlikeli olduğundan uyarı işaretlerini tanımalıyız.

NOT: Asit ve bazların bu aşındırıcı etkisi bazen de hayatımızın devamı için gereklidir. Örneğin besinlerin sindirilmesi için midemizde kuvvetli asitler salgılanır. Midede asitler, bağırsakta ise bazlar sindirime yardımcı olur

ASİT YAĞMURLARI

Hava kirliliğine sebep olan başlıca gazlar karbon dioksit (CO₂), kükürt dioksit (SO₂) ve azot dioksit (NO₂)tir. Bu gazlar atmosferde çeşitli değişimlere uğrayarak zaman zaman rüzgârın da etkisiyle çok uzaklara taşınabilmektedir.

Ancak bu gazlar bulutlardaki su buharı ve diğer maddelerle tepkimeye girerek sülfürik asit

(H₂SO₄) ve nitrik asit (HNO₃) gibi maddelerin oluşumuna yol açmaktadır. Asidik özellik taşıyan bu gazlar,

bulut oluşturduğundan yağan yağmur asit yağmuru olarak adlandırılır.

Bu yağmurun pH derecesi ikiye kadar düşebilmektedir. Bu durum yalnız yağmurda değil, diğer bütün yağış biçimlerinde de görülebilmektedir.

SO₂ + H₂O _→  H₂SO₄

NO₂ + H₂O _→ HNO₃

CO₂ + H₂O _→  H₂CO₃

• Doğalgaz kükürt ve azot içermediğinden temiz bir yakıttır.

Asit Yağmurlarının Zararları

• Ormanlara zarar verir.
• Toprağın kimyasal ve biyolojik yapısını bozarak toprağın verimliliğini düşürür.
• Suların asitlik derecesini etkileyip suda yaşayan canlıların hayatını tehlikeye atar.
• Tarihi eserlere zarar verir.
• Arabaların ve diğer metal yüzeylerin aşınmasına neden olur.

Asit Yağmurlarının Zararlarından Korunmak İçin Yapılması Gerekenler

• Evlerde ve endüstride fosil yakıtlar yerine doğalgaz gibi kükürt ve azot içermeyen temiz

yakıtlar tercih edilmelidir. Ayrıca güneş, rüzgâr ve hidroelektrik santralleri gibi alternatif enerji kaynaklarından yararlanılmalıdır.

• Fabrika bacalarına filtre takılması sağlanmalıdır.
• Motorlu taşıtların bakımı zamanında yapılmalıdır.
• Çevremizin ağaçlandırılması esnasında kışın yaprak döken bitkiler tercih edilmemelidir.

NÖTRALLEŞME TEPKİMESİ

Asit ve bazların bir araya gelerek sonucunda tuz ve suyun oluştuğu tepkimelerdir.

ASİT + BAZ  _→ TUZ + H₂O

(H⁺) + (OH^–) _→ H₂O

HCl + NaOH _→ NaCl + H₂O

2HNO₃ + Ca(OH)_{2 →} Ca(NO₃)₂ + H₂O   

H₂SO₄ + 2KOH _→ K₂SO₄ + 2H₂O

H₂CO₃ + Mg(OH)_{2 →}  MgCO₃ + 2H₂O

HF + Ca(OH)_{2 →} CaF₂ + H₂O

TUZLARIN ÖZELLİKLERİ

• Katı haldedirler.
• Kristal yapılıdırlar.
• Sulu çözeltileri elektriği iletir.(Çünkü su içerisinde iyonlarına ayrışırlar.)
• Turnusol kâğıdına etki etmezler.
• Asitler ve Bazlar Konu Özeti 6