BESİN ZİNCİRİ VE ENERJİ AKIŞI

Besin Zinciri ve Enerji Akışı Konu Özeti 4

Ekosistemdeki bütün canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için enerjiye, enerji sağlamak için de beslenmeye ihtiyacı vardır. Canlılar besin elde etme şekillerine göre sınıflandırılmıştır. Kendi besinini oluşturabilen canlılara üreticiler denir. Yeşil bitkiler, siyanobakteriler ve mavi-yeşil algler bu grupta yer alır.

Besinini diğer canlılardan hazır olarak alan canlılara tüketiciler denir. Tüketici canlılar, üretici canlıları

veya diğer tüketici canlıları yiyerek beslenir. Tükettikleri besin çeşidine göre otçul (otla beslenen), etçil

(etle beslenen), hepçil (hem etle, hem otla beslenen) olarak gruplandırılır.

Etçil hayvanlar: Aslan, kartal, kedi, köpek, leopar, tilki, sırtlan, timsah

Otçul hayvanlar: İnek, koyun, keçi, at, fil, zebra, geyik, gergedan

Hepçil Hayvanlar: Ayı, domuz, serçe, karga, hindi, fare

Bir besin ağında besinin canlılar arasındaki akışına besin zinciri denir. Aşağıda bir besin zinciri örneği verilmiştir.

Besin zincirinin ilk halkasında daima üreticiler yer alır. Diğer halkalarda tüketiciler bulunur.

• Ayrıştırıcılar(bazı bakteri ve mantarlar) besin zincirinin bütün basamaklarında yer alırlar.
• Ölü canlıları parçalayarak(çürüterek) maddeleri doğaya tekrar kazandırırlar. Çürükçül olarak da adlandırılırlar.
• Ayrıştırıcılar tüketici canlılar grubundadır.

Besin Zincirine Örnekler:

Doğada canlıların tek bir besin çeşidi bulunmaz. Besin zincirleri birleşerek besin ağını oluşturur.

Yeşil Bitki →      Fare →            Yılan →                   Atmaca

ÜRETİCİ  → Birincil Tüketici  → İkincil Tüketici  →  Üçüncül Tüketici (Yırtıcı)

Besin zincirindeki herhangi bir canlının sayısındaki artma ya da azalma olduğunda bundan, besin zincirindeki tüm canlılar etkilenir. Örneğin resimdeki besin zincirinde yılanların artması, atmacaların artmasına, farelerin azalmasına, çekirgelerin artmasına ve bitkilerin azalmasına sebep olabilir. Doğada üreticilerin olmadığını düşündüğümüzde tüm canlıların aç kalabileceği sonucunu çıkarabiliriz.

Besin zincirinin her bir halkasındaki canlıların birey sayılarının karşılaştırılmasıyla enerji piramidi oluşur.

Bu nedenle enerji piramidinin ilk basamağında üreticiler, son basamağında ise yırtıcı canlılar bulunur. Ayrıştırıcı canlıların ise tüm basamaklarla ilişkisi vardır. Besin piramidinde üst basamaklara doğru çıkıldıkça

aktarılan enerji miktarı azalır. Yandaki piramitten de anlaşılacağı gibi havuçtaki enerjinin sadece %10’u

tavşana geçer. Bu her basamak için böyledir. Bu durumun sebebi her canlının enerjinin bir kısmını ya-

şamını sürdürmek için kullanması bir kısmını ise atık olarak dışarıya atmasıdır.

Enerji piramidinde, aşağıdan yukarıya doğru her basamakta şu değişmeler görülür:

• Toplam besin ve enerji miktarı azalır.

• Bireyin kütlesi (vücut büyüklüğü) genellikle artar.

• Birey sayısı azalır. En fazla birey daima üreticidedir.

• Vücutta biriken zararlı madde miktarı (biyolojik birikim) artar.

Besin Zinciri ve Enerji Akışı Konu Özeti 4