İNDİR

EVSEL ATIKLAR VE GERİ DÖNÜŞÜM

Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm

Birleşmiş Milletlerin raporlarına göre 2050 yılında dünya nüfusu 10 milyarı aşacak ve bu durumda şehirlerde hayat yaşanmaz hâle gelecek, içecek temiz su bulunmayacak, iletişim vasıtaları çalışamaz duruma gelecektir. Giderek artan insan nüfusu, gelişen teknoloji ve hızla artan kentleşmeyle birlikte doğal kaynaklar bilinçsiz bir şekilde tüketilmektedir.

Tabii kaynakların sonsuz olmadığı, dikkatlice kullanılmadığı takdirde bir gün bu doğal kaynakların tükeneceği akıldan çıkarılmamalıdır. Bu durumun farkına varan ülke ve üreticiler, kaynak israfını önlemek ve ortaya çıkabilecek enerji krizleri ile baş edebilmek için atıkların geri dönüştürülmesi ve tekrar kullanılmasına yönelik çeşitli yöntemler aramış ve geliştirmişlerdir.

Geri dönüşüm yeniden değerlendirilme imkânı olan atıkların çeşitli işlemlerden geçirilerek ham maddeye dönüştürülmesi ve tekrar üretim sürecine dâhil edilmesidir. Yeniden kullanım ise atıkların toplama ve temizleme dışında hiçbir işleme tabi tutulmadan aynı şekli ile ekonomik ömrü dolana kadar defalarca kullanılmasıdır.

Geri dönüşümde amaç kaynakların lüzumsuz kullanılmasını önlemek ve atıkların kaynağında ayrılarak atık miktarının azaltılması olarak düşünülmelidir.

Günlük faaliyetler sonucunda ev, iş yeri ve fabrikalarda endüstrinin her alanından her gün binlerce ton atık açığa çıkmaktadır. Oluşan atık maddeler günlük hayatta çöp diye ifade edilir.

Atıkların kontrolsüz biçimde bırakıldığı alanlar insan sağlığını tehdit etmektedir. Bu atıklar hastalıkların hızla yayılmasına, toprak kirlenmesine, yüzeysel suların ve yer altı sularının kirlenmesine, çevreye rahatsız edici koku yayılmasına, haşere ve böcek sorunlarının oluşmasına neden olur. Ayrıca bu alanlarda oluşan metan gazı ise patlama, heyelan ve hava kirliliği gibi problemlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Atık yönetimi konusunda ülke olarak daha iyi bir yönetim modeli oluşturabilmek için evlerden başlayarak daha bilinçli ve sorumlu davranmak gerekmektedir.

Atıklardan bazıları katı bazıları da sıvı atıklardır. Günlük faaliyetler sonucunda ev ortamında üretilen, tehlikeli ve zararlı özellik taşımayan, yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü katı malzeme evsel katı atıktır. Yiyecek atıkları, ev eşyası atıkları, ambalaj malzemeleri, yakacak atıkları (kül) bunlardan bazılarıdır.

Atık maddelerden bazıları geri dönüştürülerek tekrar tekrar kullanılır, bazıları ise geri dönüştürülemez. Geri dönüştürülebilen katı atıklara örnek olarak demir, çelik, bakır, alüminyum, pil, kağıt, plastik, kauçuk, cam, araç lastiği, tekstil atıkları ve elektronik atıklar verilebilir. Geri dönüştürülemeyen katı atıklara örnek olarak yakacak atıkları verilebilir.

Sıvı atıkların büyük bölümünü atık sular oluşturmaktadır.

Bu sular; evsel, endüstriyel, zirai ve diğer kullanımlar neticesinde kirlenmiş sular ile şehir bölgelerinden gelen kanalizasyon sularıdır.

Evlerde kullanılan sıvıların hemen hemen hepsi kullanım sonrası ya doğrudan ya da su ile karışarak evsel sıvı atık hâline gelir.

Katı atıklar dışında sıvı atıkların bir kısmı da geri dönüştürülebilir. Motor yağları ve atık yağlar geri dönüştürülebilen sıvı atıklardandır. Sıvı yağlardan özellikle kızartma sonrası kullanımı riskli olanlar atık sıvı durumuna gelir. Bu yağlar, eğer lavabolara boşaltılırsa hem borulara yapışarak borulardaki su akışını güçleştirir hem de atık su arıtımında çeşitli sakıncalara yol açar. Çamaşır suyu, tuz ruhu, kezzap, sabun, şampuan ve deterjan gibi maddeler de genelde su ile birlikte kullanıldığından suyu kirletir.

Atık suların sürekli depolanabileceği depolar yoktur. Sürekli ve büyük miktarda oluşan atık suyu depolayacak alan oluşturmak mümkün değildir. Ancak bunlar bir ön depolama ile temizlenerek doğal kaynaklara aktarılır.

Günümüzde hemen hemen her sektörde birçok ürün ambalajlı olarak satışa sunulmaktadır.

Ambalaj malzemelerinin üretimi ve tüketimi endüstriyel gelişme ile birlikte her geçen gün artmaktadır. Günlük hayatta pek çok ürün cam, metal, plastik, kâğıt gibi ambalajlar içinde satın alınmaktadır. Ambalaj kullanımı artarken ambalaj atığı miktarı da artmaktadır.

İçindeki ürünü tükettikten sonra bu ambalaj atıkları işe yaramaz denilip çöpe atılmaktadır. Ne yazık ki çöp alanlarında çöp dağları oluşmaktadır.

Oluşan atığın yaklaşık %20’sini ambalaj atığı oluşturmaktadır. Yani ambalaj atıklarının geri dönüşümünün sağlanmasıyla çöp miktarı %20 oranında azalacaktır.

Geri Dönüşümün Önemi

* Doğal kaynakların korunmasını sağlar.

* Enerji tasarrufu sağlar.

* Atık miktarını azaltarak çöp işlemlerinde kolaylık sağlar.

* Sağladığı kaynak ve enerji tasarrufu sayesinde ülkenin gelişmesine ve ekonomisine katkıda bulunur.

Geri dönüşüm, ülkelerin ihtiyacını karşılayabilmek için ithal edilen hurda malzemeye ödenen döviz miktarını azaltır ve büyük ölçüde enerji tasarrufu sağlar. Geri dönüşüm tabii kaynakların tükenmesini önleyebilir. Örneğin kullanılmış kâğıdın tekrar kâğıt imalatında kullanılması hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltır ve bir ton atık kâğıdın kâğıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilir.

Yani geri dönüşüm atık miktarını azaltıp doğal kaynakların korunmasını sağlarken aynı zamanda ülke ekonomisine de katkıda bulunur.

Son yıllarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca atık yönetimi konusunda atılan adımlarla doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir atık yönetimi amacıyla hayata geçirilen düzenlemeler, yatırımlar ve kurulan modern tesislerde sunulan geri dönüşüm hizmetleriyle bugün 60 bin kişiye istihdam kapısı açıldı. 2016 yılında atık yönetimi faaliyetleri kapsamında ekonomiye sağlanan katkı ise yaklaşık 3,5 milyar lira oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu 2017 verilerine göre 2016 yılında Türkiye’de 1698 atık bertaraf ve geri kazanım tesisi faaliyette bulundu. Geri kazanım tesislerinde 33 milyon ton atık geri kazanıldı.

Atık konusu tüm insanlığın sorumluluğu olmakla birlikte günümüzde ağırlıklı olarak kentlerdeki yerel yönetimlerin ve belediyelerin sorumluluğundadır.

Ayrıca sivil toplum kuruluşları da atıkların toplanması ve geri dönüşümünde önemli görevler üstlenmektedir. ÇEVKO (Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme

Vakfı), AGED (Atık Kâğıt ve Geri Dönüşümcüler Derneği), TAP (Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği) bu kuruluşlardan bazılarıdır.

Geri dönüştürülebilen ve yeniden kullanılabilen maddelerin başında ev eşyaları ve tekstil ürünleri gelmektedir. Günümüzde moda tasarımcıları sürekli şaşırtıcı malzemeler kullanarak karşımıza çıkmaktadır. Artık daha doğa yanlısı, daha duyarlı bir tasarım anlayışı gelişmektedir.

Gelecek nesillere iyi bir çevre bırakmak için çevre kirliliğini önlemek, yeşil alanları korumak ve çevresel atıkları tekrar değerlendirmek gerekmektedir. Bu gerçekleri yansıtacak ve farkındalık yaratacak yeni tasarımlarla israf ve geri dönüşüm konusuna dikkat çekilebilmektedir.

Tekstil malzemelerinin yeniden kullanımı ve geri dönüşümü çevre ve ekonomi bakımından birçok kazanım sağlar.