GÖK CİSİMLERİ (Konu özeti)

İNDİR

GÖK CİSİMLERİ

Uzayda gaz atomları ve toz parçacıkları belirli bölgelerde yoğunlaştığı oluşumlara bulutsu (nebula) adı verilir.

Bulutsular (nebula) yıldızların oluşumunun gerçekleştiği alanlardır.

Bulursu Çeşitleri:

1. Karanlık Bulutsu
2. Gezegenimsi Bulutsu
3. Sarmal Bulutsu
4. Küresel Bulutsu
5. Yansımalı Bulutsu
6. Parlak Bulutsu

Atbaşı Bulutsu (Karanlık Bulutsu) Orion Bulutsu ( Parlak Bulutsu)

Yıldızların oluşumu ve ölümü:

• Yıldızlar da doğar ve belli bir süre sonra ölür.
• Yıldızın oluşumu bulutsu içindeki patlamalarla başlar. Bulutsu, bu patlamalar sonucunda çöker. Çöken bölge ısınır ve daha küçük parçalara bölünür. Her bir bulutsu parçası bir ön yıldızı ve sonrasında da yıldızı oluşturur.
• Yıldızların ölümü ,enerjisi azalan yıldız bir süre sonra aniden çöker ve yıldızın dış katmanlarındaki maddeler uzaya savrulur. Böylece yıldız ölür.
• Büyük kütleli yıldızlar süper dev, küçük kütleli yıldızlar kızıl dev olarak adlandırılır. Yıldız büyük bir patlama ile uzaya enerji yayar. Böylece yıldız, parlaklığını zamanla yitirerek ölür.
• Küçük kütleli yıldızlar, beyaz cüce adı verilen yeni bir yapıya dönüşür.
• Büyük kütleli yıldızlar ise ölümlerinden sonra ya nötron yıldızları ya da kara delikleri oluşturur.

Nebula Küçük yıldız Kızıl dev Gezegenimsi bulutsu Beyaz cüce

Nebula Büyük yıldız Süper dev Koca yeni Kara delik

Nötron yıldızı

Kara Delik : Uzayda bulunan ve ışığın dahi kaçamadığı çok çok güçlü bir çekim gücüne sahip olan kozmik gökcismidir. Kara deliklerde büyük miktardaki maddeler çok küçük bir alana sıkışmış ve buradaki çekim kuvveti çok fazladır. Kara delik, etrafındaki her şeyi hatta ışığı bile kendi merkezine doğru çeker.

Yıldızların Özellikleri :

Doğal ısı ve ışık kaynağıdır.

Tek ya da takım hâlinde bulunur.

Sıcaklıklarına göre farklı renklerde gözlemlenir.

Doğar, büyür ve ölür.

Işıkları titreşimli görünür.

Yıldızın rengini sıcaklığı belirler.

Çok sıcak olan yıldızlar mavi-beyaz renktedir. Daha az sıcak olanlar sarı-turuncu, sıcaklığı en düşük olanlar ise kırmızı renktedir.

Dünya’mızı aydınlatan ve ısıtan Güneş, sarı renkli bir yıldızdır.

Takımyıldızı : Birbirlerine yakın yıldız gruplarına takımyıldızı adı verilir. Takım yıldızları insanlar tarafından çeşitli varlıklara benzetilmiştir. Günümüzde gökyüzünde 88 takımyıldızı var olduğu kabul edilmektedir. En bilinen takım yıldızları Büyükayı, Küçükayı, Kanatlı At, Kartal kuğu ,ejderha, çoban, kuzey tacı, Orion (avcı), takımyıldızlarıdır. Bunun dışında günlük hayatta burç isimleri olarak bilinen koç, boğa, ikizler, yengeç, aslan, başak, terazi, akrep, yay, oğlak, kova, balık birer takımyıldız isimleridir.

Büyükayı takımyıldızı

Boğa takımyıldızı

Yengeç takımyıldızı

Yıldızlar arası uzaklık:

Yıldızlar arası mesafeler çok uzak olduğu için günlük hesaplamalarda kullandığımız uzunluk ölçüleri (km,m,cm) ile ölçülemez . Bu nedenle ışık yılı adı verilen bir uzunluk ölçüsü birimi kullanılır.

Işığın bir yılda aldığı yola ışık yılı adı verilir. 1 ışık yılı yaklaşık 9.5 trilyon km’ dir.

Galaksi (Gök Ada)

• Milyonlarca yıldız, bulutsu ve gaz bulutlarından oluşmuş sistemlere gök ada (galaksi) adı verilir.

Galaksi çeşitleri:

Sarmal Galaksi : Merkezinden çevreye doğru dağılan sarmal kollar bulunmaktadır. Kolların merkezden uzak olan kısmında az sayıda ve sönük yıldızlar bulunur. Sarmal galaksilerin merkezi parlak ve yoğun bir disk şeklinde görülür.

Dünya’nın içinde bulunduğu Samanyolu galaksisi ve Andromeda galaksisi sarmal galaksiye örnek verilebilir.

Sarmal Galaksi

Eliptik Galaksi: Eliptik galaksilerin sarmal kolları, gazları, tozları ve yıldızları yoktur. Bu galaksilerin yoğunlukları sarmallardaki gibi merkeze doğru gidildikçe artar.

Düzensiz Galaksi : Düzensiz galaksiler, belli bir biçime sahip değildir. Bu galaksilerin başlangıçta belli bir şeklinin olduğu, sonradan düzensiz hâle geldikleri düşünülmektedir.

Evren : İçerisinde galaksilerin, gezegenlerin, yıldızların, meteorların, kuyruklu yıldızların vb. bütün gök cisimlerinin ve Dünya’nın bulunduğu yapıya evren denir. Uzay, evrenin Dünya dışında kalan bölümüdür.

Evren > Uzay > Galaksi > Güneş Sistemi

Evrenin oluşumu ile ilgili bilim insanları farklı görüşlere sahiptir. Günümüzde kabul gören görüşlerin başında Büyük Patlama (Big Bang) teorisi gelmektedir.